Page 606 - Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitimi Kuruluşlar ve Tarihçeler

5 7 4

yürürlüğe koymamasının başlıca sebeplerinden biri olmuş­
tur. İkinci Abdülhamit, Padişahlığının (1877-1908) yılları
arasında mizah gazetesi çıkarılmasına aslâ izin verdirme-
miştir.
İkinci Abdülhamit, basın serbestliğinden çok yılıyordu.
Meclisi Mebusan kapatıldıktan sonra kurulan istipdat hükü­
metleri, matbuata karşı baskısını gittikçe daha şiddetlendir­
mek yolunu tutmuş, sansür usulü büsbütün yerleşmiştir.

Maarif Nezareti ve Basım, yayım işleri:

Maarif Nezaretinden çok evvel - “muvakkat,, ve “daimî,
kayıtlarıyla kurulmuş olan ve bu Nezaret temelleştikten son­
ra da lâğvine kadar onun yapısı içinde bazı ad ve şekil de­
ğişimleriyle yeralmış bulunan “Maarif Meclisi, ııin, 1869 ta­
rihine kadar başlıca görevleri arasında, basılacak kitapları
ve risaleleri basılmadan önce inceliyerek basılmasına izin
vermek, Osmanlı tebasından basımevi açmak ve gazete çı­
karmak istiyenlerin işlerine bakmak ta vardı.
“Muvakkat Maarif Meclisi, (1845) nin karariyle kurulmuş
bulunan daimî “Meclisi Maarifi Umumiyye, (1846) ile yine
o meclisin kararları arasında bulunan “Darülfünun, konusu­
na bağlı olmak üzere, daha sonra “tedris olunacak kütübi
fenniyeyi vücuda getirmek için, açılan “Encümeni Daniş,
(1851) kitap işlerilye yakından ilgili ilk resmi kurullardır.
1869 Maarifi Umumiye nizamnamesiyle kurulan «Büyük
Meclisi Maarif» in iki dairesinden biri olan «dairei ilmiye»nin
«vezaifi asliyyesi», “Mekâtibi Umumiyeye muktazı kütüp ve
resail ile lisani türkide fünuni mütenevviaya dair lâzımgelen
kitapları vaktiyle ve sırasiyle telif ve tercüme etmek ve
ettirmek ve icabına göre gazetelerle ve ilânati saire ile ehil
ve erbabını bularak ve yahut cemiyetler yaparak husuli
maksada sayeylemek ve Avrupa Darülfünunlariyle muhabere
etmek ve lisani türkinin ilerlemesine çalışmak ve telif ve
tercüme olunan kitapları bittetkik tasdik ettikten sonra fevaid
ve rnenafiine göre müellif ve mütercimlerine iktiza eden
mükâfatın derecatını tayin etmek ve ruus imtihanlarını icra
ve rus ita eylemek hususlardır (M. 134). “Matbaalara nezaret
etmek» te “Dairei İdare, nin görevleri arasında bulunmaktadır.