Page 351 - Dünya Eğitimine Yön Verenler - I

rencileri kapasiteleri ötesinde zorlamamalı, bilgi seviyelerini onların özüm-
seyemeyeceği seviyeye getirmeye kalkışmamalıdır. Bir de zeki bir öğrenciyi
sınıf arkadaşlarının seviyesinden geride tutmaya çalışmamalıdır, et yiyeme-
yen bebekleri etle besleyen biri konumunda olabilir, hazmetmek ya da yarar-
lanmak ya da güçlü bir adama insan sütü verecek biri… Birine hayat vermek
için doğru gıdayla beslemek, sorumluluğu birine yüklemek doğruya değildir,
yalnızca mahvetmeye neden olur.
Filozoflardan yaptığı alıntıları (özellikle İbn Miskeveyh) veya onların etki-
sini gizledi, Gazali fakih ve mutasavvaflığa geri dönmeyi ön plana aldığında,
sanatı ve sanat eğitimini ele aldı, o eğitimin genel ilkeleriyle meşgul oldu.
Bütünüyle bir şeyin algısı olarak güzellik ve iyiliği tanımlanmaya o da baş-
lar fakat onun tasavvufu çabucak daha iyi olur ve o müzik dinlemeyi, şarkı
söylemeyi ayıplar çünkü müzik dinlemek ve şarkı söylemek şarap içilip sar-
hoş olunan toplantılar ile ilişkilidir. Onun görüşüne göre şarkı söylenmesi-
ne izin verilmesi gereken türler yalnızca dinî ve kahramanlık şarkıları ya da
resmî festivallerde (dinî bayramlar, kutlamalar, ziyafetler vb.) söylenenlerdir.
Bu şarkılar, kişinin ruhunu canlandırır, kalbini neşelendirir, bu dünyanın ve
geleceğin çalışmasını devam ettirmeye yardım eder. Ancak müzik ve şarkı
söylemenin aşırısından kaçınılmalıdır: ilaç gibi, bunlar sadece önceden be-
lirlenen dozlarda alınmalıdır. Aynı gerçek dans gibi, arzu uyandırmaya veya
günah işlemeye teşvik etmediği sürece uygulanabilir ya da uygun yerlerde
izlenebilir.
Gazali şiddetli bir şekilde çizme ve boyamaya saldırır, bu özellikle İslam’ın
ilk günlerinde, fakihlerin sevmemeleri ile uygun olarak, insan veya hayvan-
ların tasviri, putlar veya simgelere saygı duymayla ilişkilidir. Bu nedenle re-
simler kaldırılmalı ya da tahrif edilmelidir ve o bir oymacı, kuyumcu veya
dekoratör olarak çalışmayı tavsiye etmez. Gazali şiirle ilgili olarak ayetlerin
bestelenmesi veya ezberlenmesi yasak olmasa bile erkeklere onunla boşa za-
man harcamamalarını tavsiye eder.
Böylece Gazali en katı hukuk uzmanları ile uyum gösteren katı bir pozis-
yon benimser, o sanatı kendi içinde yasal, kınanması gereken ve yasak şeklin-
de kategorilere böler.
Yasal sanatlar din veya şevk ilhamı ile ilgilidir. Zevk veya eğlenceye yö-
nelik sanatları Gazali ya kınanması gereken ya da yasak olarak beyan etme
eğilimindedir. Her hâlükârda, o sanata veya sanat eğitimine az önem veriyor.
Fakat hiç şüphesiz Gazali’nin o günün ve çağın hâkim kriterleri ve düşünce-

350 • DÜNYA EĞİTİMİNE YÖN VERENLER DÜNYA EĞİTİMİNE YÖN VERENLER • 351