Page 355 - Dünya Eğitimine Yön Verenler - I

Gazali müfredatı iki tür arasında açıkça ayırdı: (a) Zorunlu bilimler, herkes
tarafından çalışılmalıdır, dil bilim ve edebiyat gibi dinî bilimler ve ilgili veya
yardımcı disiplinleri içine alır. (b) İsteğe bağlı bilimler, öğrencinin istek ve
kapasitelerine göre çalışılmalıdır. Bunlar kendi içinde bölünmüştür: Açıklığa
kavuşmuş bilimler, dört tanedir: Temeller (kitap, sünnet, icma ve sahabenin
öğretileri); dalları (fıkıh ve ahlak); araçları (dil bilim ve dil bilgisi); aksesuarla-
rı (okuma, tefsir, fıkıh kaynakları, yıllıklar ve şecere) ve açıklığa kavuşmamış
bilimler (tıp, matematik, şiir ve tarih).
Konuların seçimini düzenleyen kriter öğrenciler ve toplum için kullanış-
lılığıdır. Bu yüzden, bu geçici dünyanın sıradanlığının yerine, sonsuz ahiret
dindarlık için elverişli olduğundan dinî konular tercih edilir.
Gazali, öğrencilerin konuları onun öğretim içerik ve yöntem anlayışı tara-
fından sınıflandırılmış üç kategoride seçebileceklerini açıklar:
“Övülmeye değer bilgi küçük veya büyük miktarlarda olsa (Allah’ın il-
miyle onun sıfatları, onun hareketleri, yarattıklarıyla kurduğu kanunlar, ahi-
reti bu dünyadan daha üstün tutan bilgeliği).
Kınanması gereken bilgi küçük veya büyük miktarlarda olsa (büyücülük,
sihir, astroloji).
Belli bir ölçüde övgüye değer bilgi (tefsir, hadis, fıkıh, kelam, dil bilimi, dil
bilgisi vb.).”

O, temel bilimler ile başlamayı önerir: Kur’an, onu takiben sünnet, sonra
tefsir ve Kur’an bilimleri. Bunlar daha sonra uygulamalı etik-fıkıh, sonra fıkıh
kaynakları vb. tarafından takip edilmelidir.

Gazali, bilginin her bir branşını üç seviyeye böler: Başlangıç, orta ve ileri
(ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim) ve o her bir seviyede çalışılabilir
çeşitli bilimler ve çalışma konularının kitaplarını listeler.

Gazali’nin gözünde eğitim, sadece bilgiyi öğretmenin vermesi vasıtasıyla
öğrencinin anlayabildiği ya da anlayamadığı, sonra öğretmen ve öğrencinin
her birinin kendi yollarına ayrıldığı, işleyen bir süreç değildir. Aksine, öğret-
men ve öğrencinin eşit bir “etkileşim”le etkilendiği ve yararlandığı, ilk bahse-
dilen kazanım bilgi vermeye layık olmak ve ikincisi de bilgi edinme yoluyla
kendini yetiştirmektir.

Gazali öğretimin yapıldığı yerlerdeki iklime ve arzu edilir ilişki türlerine
büyük önem atfetmektedir; bunu yaparken eğitimde İslami gelenekleri de-

354 • DÜNYA EĞİTİMİNE YÖN VERENLER DÜNYA EĞİTİMİNE YÖN VERENLER • 355