Page 360 - Dünya Eğitimine Yön Verenler - I

5. Övgüye değer bilimlerin temellerine hâkim olmalı (dil bilim, tefsir, ha-
dis, fıkıh ve kelam) ve daha sonra bu bilimlerden birini ya da daha fazlasını
derinlemesine inceleyerek uzmanlaşmalı.
6. Uzmanlaşmak için faydalı konuları seçmelidir, özellikle de ahirette kur-
tuluşa vesile olan konular seçilmeli.
7. Akılda mantıksal sıra taşımaları ve çeşitli disiplinlerin birbirine bağlı
olması nedeniyle başka konuya geçmeden önce her bir konu bütün ayrıntıla-
rıyla çalışılmalıdır.
8. Yüksek mevkiye ulaşma ya da servet ya da şöhret edinmenin yerine, bu
dünyanın özündeki mükemmellik ve ahirette Allah’a yakın olma, bilgi kazan-
ma arayışlarında onların ana amacı olmalıdır.
Bu öneriler tasavvuf damgasını taşır ve Gazali’nin daha sonraki düşünce-
lerini temsil eder.

Yukarıdaki uygulamalar erkek çocukları için geçerlidir. Kızlar Gazali ta-
rafından ve gerçekte eğitimde diğer İslam filozofları tarafından, farklı olarak
değerlendirilir.

Gazali, kadınlara saygı duyulması ve onların eğitilmesiyle ilgili yöntemle-
riyle bu olumsuz eğilimi örnekliyor. Ona göre kadınların çoğu şüpheli ahlak
ve sınırlı zekâya sahiptir, erdemli bir kadın nadir görülen bir olgudur. O, ka-
dınları erkeklere göre daha düşük bir rütbeye yerleştirir ve onlara erkeklere
itaat etmelerini ve ev içinde kalmalarını tembih eder.
O şunu savunur: Kızlar ebeveynlerinden, karıları kocalarından, eğitilme
hakkı talep edebilmesine rağmen böyle eğitim çok sınırlıdır. Bir genç kız için
dinin temel bilgilerini öğrenmesi yeterlidir. Bilginin herhangi bir yüce oluşu-
munu edinmek için çabalamamalıdır, kocasının izni olmadan, bilgiyi aramak
için ev dışına gitmediği sürece kocası onu eğitmek için görevini yapar. Fakat
kocası onu eğitmezse o bilgiyi aramak için ev dışına gidebilir ve bunu engel-
leyen erkek hatalı olacaktır.
Gazali eğitim değerlendirmesini çok sayıda ve çeşitli kaynaklara dayan-
dırmaktadır: O Ibn Miskeveyh ve Ikhwan a-afa’dan (Saflık Kardeşleri) hem de
fakihlerden alıntı yapar. O geleneğinde çeşitli farklı ve çelişkili unsurları bera-
berinde getirdi. Onun yazıları fıkıh, felsefe ve tasavvufi mistisizmin bir birle-
şimidir, tasavvufi unsur yine de hâkimdir.

358 • DÜNYA EĞİTİMİNE YÖN VERENLER DÜNYA EĞİTİMİNE YÖN VERENLER • 359