Page 148 - Türkiye'de Eğitim Bilimleri Tarihi Üzerinde Bir Araştırma

20
TÜRKİYE’DE EĞİTİM BİLİMLERİ TARİHİ

Öksüz, yelim bıraktığı çocukları, bir okul açarak eğittiği gibi; İsmail
Mahir Etendi de Trablus ve Balkan sırasında öksüz kalan binlerce ço­
cuğu yoksulluktan kurtarıp ülkeye kazandırmak için, başta dostu Sad­
razam Talât Paşa olmak üzere, devletin yetkilileriyle görüş birliğine va­
rarak, Darüleytam (Yetimler Yurdu) açılmasını sağlamıştır. Kendisi de
bu kuruluşun genel müdürlüğüne getirilmiştir. Bu okullarda, kız ve
erkek çocuklara, özellikle sanat eğitimi vermiştir. Onları, işe ve mesleğe
hazırlamıştır. O sırada buna tepki gösterenler olmuştur. Hatta,
Bebek’teki yetimler yurdunun kapatılmasına girişilmiştir.
Öğretmen yetiştirme konusunda ileri sürdüğü düşünceleri de o
zaman için çok ilginçtir. Ona göre, köylere bol miktarda öğretmen ye­
tiştirmek için, her il ya da sancakta yatılı öğretmen okulları açılmalıdır.
Buralara, her köyden birer erkek ve kız öğrenci alınmalı; bunlar, kendi
köyleri için yetiştirilmelidir. Bu sırada, her köy, kendi okulunu yapıp ha-
zırlanmalıdır. Okul için ayrılacak araziden alınacak ürün ile de öğ­
retmenlerin maaşlarına destek olunmalıdır. Bu görüş, 25 yıl sonraki köy
öğretmen okulu ve köy enstitüleri hareketinin, düşünce yönünden, baş­
langıcı olmuştur.
Ülkede cahilliğin giderilmesi, meşrutî yönetimin kökleşmesi ve öğ­
retim yöntemlerinin kuramsallıktan kurtarılması bakımlarından, böyle bir
düşünüş ve uygulamanın önemi büyüktür. Özellikle pratik hayata, uy­
gulamaya ve toplum kalkınmasına yönelik öğretim yöntemlerinin ye­
timler yurdu gibi bir eğilim kurumunda ilk kez uygulanması, onun za­
manında olmuştur. Pestalozzi gibi, büyük eğitimcilerden Türkiye’nin
yeteri kadar haberdar olması da, o yıllarda mümkün olabilmiştir. Musa
Kâzım Bey’in Eğitim Tarihi de 191 l’de yayımlanmıştır.

İKİNCİ M EŞRUTİYET DÖNEM İNDE
EĞİTİM TARTIŞMA1.ARI
İkinci Meşrutiyet döneminde, eğitim alanında, çeşitli konularda eği­
tim tartışmaları yapılmıştır. Bu tartışmalar, o sırada etkili olmasalar da,
daha sonraki Cumhuriyet döneminin eğitimini etkilemiştir.
Bu tartışmaların bir kısmı, Sâtı Bey ile Ziya Gökalp arasında; bir
kısmı da .Sâtı Bey ve Emrullah Efendi arasında yapılmıştır. Daha başka
tartışmalarda vardır. Burada birkaçına değineceğiz.