Page 6 - Azerbaycan'dan Masallar

ÖN SÖZ

Masallar onları yaratan halk kadar eskidir. İnsan yaratıcılığının bir çeşidi ola-
rak uzun zamanlar bilginin ve bedii heyecanın kaynağı olmuştur. İnsanoğlu yara-
tıldığı günden itibaren yaşadıklarını ve gözlemlediklerini hepsini kendi yaratıcılığı
ile süslemiş, kişiselleştirmiş, nesilden nesile söyleyerek ebedîleştirmeye çalışmıştır.
Masallarda mitolojik konular da işlenmiştir. Bu konuları ele alan masalların en
eski dönemlerden, sosyal toplum teşekkül etmeden çok daha evvelki dönemler-
den, haber verdiği şüphesizdir. Bu gibi masallar onu yaratan ve yaşatan eski insan-
ların tabiata karşı fikir, duygu ve hayallerini, tabii ve sihirli görüşlerini ifade eder.

Azerbaycan folklorunun önemli unsurlardan biri olan masallara ilişkin şu özeti
yapmayı önemli görüyoruz: Masallar; Azerbaycan halkının tarihini, yaşayış tarzı-
nı, dünya görüşünü, örf ve adetlerini, kahramanlığını, mücadelesini, arzularını
kendine has şekilde yansıtmaktadır. Bu nedenle Azerbaycan folklorunda önemli
bir yer tutmaktadır.
Masallar genel olarak hayvan masalları, olağanüstü masallar, gerçekçi masal-
lar, zincirleme masallar, fıkralar ve latifeler olmak üzere beş grupta toplanmıştır.
Azerbaycan masalları ise geleneksel olarak üç grupta ele alınır: hayvan masalları,
gerçekçi (sosyal hayat) ve olağanüstü (sihirli). Bu masallar kendilerine has özellik-
leriyle dünya edebiyatında yerini almaktadır.
Azerbaycan masalları edebiyat ve güzel sanatların mayası, kaynağı ve özü ol-
muştur. Onlarda sözlü halk anlayışının kendine has bütün özelliklerini bulmak
mümkündür.
Masallar, hikâyeler, fıkralar, nükteler ve latifeler Azerbaycanlıların zengin ve
çeşitli yaratıcı özelliklerinden sadece bir kısmıdır.
Azerbaycan masallarında mucizevi bir biçimde dünyaya gelen çocuklar, masa-
lın kahramanı olur; sonra da padişahın tahtına oturmak ister.

Masallar tasvir ettiği olayın gerçekliğini ispatlamaya çalışmaz.
Halk yaratıcılığının (folklor) bütün başka çeşitleri gibi masallar da toplum ku-
rumlarının değişmesiyle ataerkil, kölelik veya derebeylik içinde değişmiştir. Lakin
bu değişme ne kadar derin olursa olsun geçmiş çağlardaki toplumsal alakaların ayrı
ayrı yönleri masala dâhil olmuş, yeni unsurlar ile çoğalarak bize kadar ulaşmıştır.
Yine başka bir yerde anlatılan masal, yeni unsurları kabul etmekle beraber,
ilk veya evvelki bölgeden getirdiğini de içinde besleyip korur. Kahramanların adı,
iştirak edenlerin karakterleri ve masalın başka bileşenleri bunu gösterir.
Masallar, ister güldürücü mizah isterse kahkahalı hiciv vasıtasıyla olsun, emek-
tar köylüyü istismar edenleri ifşa eder. Masallarda bu nokta özel gizli bir formda
verilir.